اختلالات روان شناختی رایج كودكی ـ 1
اختلالات روان‌شناختی در دوران كودكی، بسیار رایج هستند و معمولاً یك‌چهارم كودكان به برخی از این اختلالات، مبتلا می‌شوند. رایج‌ترین اختلالات این دوره سنی عبارتند از: اختلالات اضطرابی (ترس، وسواس، اضطراب جدایی و ...)، افسردگی و اختلال كمبود توجه، بیش‌فعالی. تشخیص اختلالات روان‌شناختی در كودكان، نیازمند بررسی جامع پزشكی، رشدی و روان‌شناختی است.
درمان‌های اختلالات روان‌شناختی كودكان شامل دارودرمانی، آموزش و روان‌درمانی می‌شود. همچنین در بسیاری از موارد، والدین كودك نیز باید در درمان مشاركت داشته باشند. از آن‌جایی كه برخی از اختلالات دوران كودكی مانند كمبود توجه، بیش‌فعالی می‌تواند روی عملكرد تحصیلی كودكان نیز اثر منفی بگذارد، گاهی لازم است اولیای مدرسه نیز در فرایند درمان، مشاركت داشته باشند. در ادامه به‌برخی از رایج‌ترین اختلالات روان‌شناختی، نشانه‌های آن‌ها و معرفی اجمالی برخی از درمان‌ها برای آن‌ها خواهیم پرداخت.
اختلالات اضطرابی
اختلالات اضطرابی در كودكان به چند دسته مهم تقسیم می‌شود.
اضطراب جدایی
وسواس ـ اجبار
ترس‌های بیمارگون
اضطراب اجتماعی
اضطراب فراگیر
حملات هراس
لالی انتخابی
استرس پس از سانحه
اختلال اضطراب فراگیر
اگر كودك شما مبتلا به اختلال اضطراب فراگیر باشد، نشانه آن این است كه وی به‌شدت در مورد طیف وسیعی از مسائل، مانند نمره، مشكلات خانوادگی، ارتباط با همسالان و ... نگران است. كودكانی كه این مشكل را دارند معمولاً نسبت به خودشان خیلی سخت‌گیر هستند و كمال‌طلبی نشان می‌دهند. آن‌ها همچنین ممكت است مدام، به‌دنبال گرفتن تأیید دیگران باشند.
درمان
نتایج تحقیقات در این حوزه نشان می‌دهد، آموزش درباره ماهیت اضطراب، شیوه‌های تشخیص، ارزیابی و تغییر افكار اضطراب‌زا و آموزش راهبردهای تن‌آرامی در درمان این اختلال با موفقیت همراه بوده است. به كودكان مبتلا به این اختلال، نحوه شناسایی نشانه‌های فیزیولوژیكی اضطراب، آموزش داده می‌شود، همچنین نحوه استفاده از «خودگویی مثبت» به‌جای «خودگویی منفی» برای مدیریت این اختلال، هنگام قرار گرفتن در موقعیت‌های اضطراب‌زا آموزش داده می‌شود. نحوه استفاده از سیستم پاداش ـ تنبیه برای درمان این اختلال به والدین آموزش داده می‌شود. همچنین به والدین آموزش داده می‌شود تا از طریق بازی با كودكان خود، مهارت‌های مقابله با این شكل از اجتناب را بیاموزند.
اختلال حمله هراس
كودك شما در صورتی، مبتلا به این اختلال است كه حداقل، دو حمله اضطراب غیرمنتظره را تجربه كند. منظور از حمله‌های غیرمنتظره این است كه آن‌ها بدون دلیل و به‌صورت ناگهانی، رخ می‌دهند. این موضوع باید یك‌ماه به‌طول بینجامد و فرد، دائم نگران رخ دادن حمله‌های دیگر یا از دست دادن كنترل خود باشد.
درمان
راهبردهای درمانی شناختی ـ رفتاری كه در درمان بزرگ‌سالان مبتلا به این اختلال، مورد استفاده قرار می‌گیرد در درمان كودكان نیز موفقیت‌آمیز بوده است. به كودكان آموزش داده می‌شود تا افكار معیوب و ناكارآمد خود را كه موجب تدام ترس‌شان می‌شود شناسایی كنند و آن‌ها را تغییر دهند. كودكان با افكار اضطراب‌آمیز خودكار كه موجب بروز احساسات جسمانی هراس می‌شود آشنا می‌گردند و یاد می‌گیرند تا آن‌ها را تغییر دهند تا به‌جای آن‌ها افكار واقعی‌تری جایگزین شوند. بخش دیگری از درمان را مواجهه، تشكیل می‌دهد، به كودكان مهارت‌هایی مانند تنظیم تنفس آموخته می‌شود كه از طریق آن می‌توانند هنگام مواجهه با رویداد هراس‌انگیز، واكنش‌های فیزیولوژیكی خودشان را كنترل كنند. درنتیجه، موقعیت هراس‌انگیز دیگر برای آن‌ها به‌اندازه قبل، مشكل‌ساز نخواهد بود.
اختلال اضطراب جدایی
بسیاری از كودكان، اضطراب جدایی را بین 18 ماهگی تا 3 سالگی، تجربه می‌كنند. این حالت برای كودكان این سن، موقعی اتفاق می‌افتد كه مادر برای مدتی، اتاق را ترك كند یا از دیدگان كودك محو شود. معمولاً وقتی حواس كودكان پرت شود این اضطراب را فراموش می‌كنند.
اگر كودك‌تان هنگام قرار گرفتن در یك محیط جدید ـ مانند مهد كودك، دبستان و ... ـ دچار اضطراب و بی‌قراری می‌شود و شروع به گریه كردن می‌كند احتمالاً از این اختلال رنج می‌برد. اگر كودك‌تان همزمان با افزایش سنش قادر نیست شما یا یكی از اعضای خانواده را برای مدتی، ترك كند و در مقایسه با سایر كودكان، هنگامی‌كه او را تنها می‌گذارید زمان زیادی طول می‌كشد تا آرام شود، به احتمال خیلی زیاد، مبتلا به اختلال اضطراب جدایی است؛ حدود 4% كودكان 7 تا 9 ساله به این اختلال، مبتلا هستند.
وقتی كودكی به این اختلال، مبتلا باشد، هنگامی‌كه در محیطی، تنها گذاشته می‌شود، به‌شدت، احساس اضطراب می‌كند. آن‌ها معمولاً اگر كنار یكی از اعضای خانواده خود نباشند احساس بدبختی و درماندگی می‌كنند. سایر نشانه‌های این اختلال عبارتند از: عدم تمایل برای رفتن به مدرسه، اردو، خوابیدن جدا در اتاق خود و نیز تمایل به ماندن یكی از والدین در كنار تخت‌خواب او تا زمانی‌كه به خواب رود. كودكان مبتلا به این اختلال، معمولاً نگرانی‌هایی در مورد وقوع اتفاقی ناخوشایند برای والدین خود هستند. آن‌ها می‌ترسند این رویدادهای ناخوشایند زمانی رخ دهد كه آن‌ها از خانواده خود دورند.
درمان
راهبردهای درمانی شناختی ـ رفتاری، روی آموزش چند مهارت اصلی به كودكان مبتلا به این اختلال، تمركز دارد. به كودكان، نحوه تشخیص افكار مرتبط با جدایی و واكنش‌های جسمانی متعاقب آن آموزش داده می‌شود، مهارت‌های مقابله با این افكار نیز به آن‌ها آموزش داده می‌شود. كودكان یاد می‌گیرند كه در صورت استفاده صحیح از مهارت‌های‌شان و مقابله موفقیت‌آمیز با افكار اضطراب‌آمیز خود از جانب خودشان مورد تشویق واقع شوند. راهبردهای رفتاری‌ای مانند الگوگیری، تن‌آرامی، ایفای نقش و شرطی‌سازی عامل نیز به آن‌ها آموزش داده می‌شود. كودكان با كمك والدین‌شان فهرستی از موقعیت‌هایی را كه در آن‌ها اضطراب جدایی به سراغ‌شان می‌آید، مثل ماندن در خانه كنار خواهر، ماندن در خانه پدربزرگ بدون وجود مادر، رفتن به مهدكودك و .... را تهیه می‌كنند و آن‌ها را با توجه به میزان اضطرابی كه برای فرد تولید می‌كنند، اولویت‌بندی می‌كنند، سپس از موقعیت‌هایی كه كم‌تر اضطراب‌زا هستند، شروع به تمرین جدا ماندن از خانواده می‌كنند. به والدین نیز آموزش‌های لازم برای ارائه واكنش مناسب به رفتارهای كودكان، هنگام جدایی، داده می‌شود. نحوه صحیح استفاده از راهبرد پاداش ـ تنبیه نیز به والدین، ارائه می‌گردد.
نظرات